Skrzelczyce. W Skrzelczycach występuje największa w regionie świętokrzyskim żyła kalcytu, odkryta 1920 r. przez J. Czarnockiego. Żyła ta była do początków lat 60. ubiegłego wieku okresowo przedmiotem eksploatacji. Surowiec marmurowy wydobywano tu okresowo w latach 1924-1931, ze względu jednak na trudności w pozyskaniu bloków spowodowane spękaniem i skrasowieniem kalcytu zrezygnowano z wydobycia surowca marmurowego prowadząc nadal eksploatację surowca dla przemysłu szklarskiego i hutniczego [1]. Użytkownikiem złoża, przynajmniej w części tego okresu, były „Marmury Kieleckie” [2]. Po II wojnie światowej Kieleckie Zakłady Kamienia Budowlanego przejęły znów złoże w 1956 r. i prowadziły jego eksploatację, produkując rocznie kilka tysięcy ton surowca do produkcji grysów szlachetnych i przemysłu szklarskiego [3]. W 1958 r. opracowano kartę rejestracyjną złoża (Rubinowski – CBDG 389478). Po zakończeniu eksploatacji, prawdopodobnie na początku lat 60., prowadzono tu jeszcze prace badawczo-złożowe (1981 r., Fijałkowski – CBDG 101961) rejestrując zasoby kalcytu o wielkości 202 tys. ton [4].

Złoże stanowi żyła białego kalcytu o długości 640 m, szerokości 25-42 m, rozcinająca południkowo dolomity dewonu. Żyła powstała częściowo w wyniku brekcjowania a następnie metamorfizacji („resorpcji”) dolomitów[5]. Późniejsze badania wykazały małą przydatność kopaliny jako surowca marmurowego ze względu na jej niską twardość, małą bloczność (5%) i dużą kawernistość, zmniejszającą zasoby o 50% [6]. Pozostałe po eksploatacji wyrobiska są obecnie silnie zarośnięte i częściowo zasypane śmieciami. Obiekt ten jest jednak prawnie chroniony jako pomnik przyrody nieożywionej [7] .

Wrak niemieckiego czołgu Pz.Kpfw. V „Panther” Ausf. G  w łomie kalcytu w Skrzelczycach, fot. J. Fijałkowski, 1955 r. (oznaczenie wraku: Konrad Maj), MNKi/Pf/118

Kopalnia kalcytu w Skrzelczycach. Zdjęcie J. Fijałkowskiego z 1966 r., MNKi/Pf/2759/140

Jedno z kilku dawnych wyrobisk znajdujących się  w Skrzelczycach , fot. P. Król, 2018 r.

Kalcyt znaleziony na hałdzie przy jednym z wyrobisk w Skrzelczycach, fot. P. Król, 2018 r.

[1] J. Czarnocki, Marmury kieleckie, „Kuryer …”, s. 5-6;  J. Czarnocki, Marmury kieleckie, „Architektura…”, s. 133-134; J. Czarnocki, Marmury świętokrzyskie, w: Materiały do znajomości… s. 36-37, J. Czarnocki, Marmury kieleckie, „Prace…”, s. 95; E. i J. Fijałkowscy, op. cit., s. 47-50.
[2] S. Kowalczewski, Marmury kieleckie dawniej…, s. 7; T. Langner, op. cit., s. 74, 76;
APK UWK I,  sygn. 12745, k. 59.
[3] APK, KZKB, 104, k. 8.
[4] Z. Rubinowski, Różanka – żyłowo-brekcjowa…,op. cit., s. 59.
[5] E. i J. Fijałkowscy, op. cit, s. s. 49; Z. Rubinowski, Różanka – żyłowo-brekcjowa…,., s. 58.
[6] J. Knapczyk, B. Musiał, Stan i możliwości eksploatacji…, s. 34.
[7] J. Urban, Ochrona obiektów…, s. 58; Wróblewski, Ochrona georóżnorodności…, s. 56.