Skiby. Nazwa miejscowości Skiby jako punktu występowania marmurów pojawiła się w II połowie XIX w., próbki zaś marmurów opisane z tej miejscowości przez A. Welkego [1] i H. Święcickiego [2] są w większości wapieniami dewońskimi użylonymi kalcytem. Dokument z 1935 r. informuje, że są tereny kopalniane wsi Skiby zwane Piekło, nie wiadomo jednak które dokładnie, były dzierżawione przez „Marmury Kieleckie” od 1934 r. [3] Brak danych o podjęciu w tym czasie eksploatacji. Natomiast przedmiotem eksploatacji prowadzonej w połowie XX wieku przez kielecką fabrykę marmurów w złożu o nazwie „Skiby” była żyła kalcytowa przecinająca górę Stokówkę około 1,5 km na północ od wsi Skiby. Eksploatacja żyły kalcytu prowadzona była w okresie od II wojny światowej do lat 60. XX wieku. Kieleckie Zakłady Kamienia Budowlanego użytkowały złoże od 1957 r., po zaniechaniu wydobycia różanki na Zelejowej. Kartę rejestracyjną złoża opracowano w 1961 r. (Rubinowski – CBDG 997304). Wydobywano tu surowiec do produkcji grysów szlachetnych. Roczne wydobycie, prowadzone przy pomocy środków wybuchowych sięgało 10 tys. ton [4], co przy zasobach rzędu kilkudziesięciu tysięcy ton szybko doprowadziło do ich wyczerpania. Wydobycie przerwano po przecięciu góry przez wyrobisko, co uznano za wyczerpanie zasobów [5].

Złoże stanowiła strefa żył i brekcji kalcytowych o rozciągłości północ-południe, grubości zwykle kilku metrów (maksymalnie do 15 m), zapadająca na zachód pod kątem 65-75°. Lokalnie żyła objęta jest procesami krasowymi [6]. Po eksploatacji pozostało szparowe wyrobisko przecinające grzbiet góry o szerokości 20-40 m, długości 200 m, głębokości do 30 m i stromych, skalnych ścianach, w których odsłaniają się interesujące zjawiska tektoniczne i struktury mineralne. Ze względu na te odsłonięcia oraz walory krajobrazowe kamieniołom jest proponowany do ochrony jako rezerwat lub pomnik przyrody nieożywionej [7].

Góra Stokówka w 1955 r.,  fot. J. Fijałkowski, MNKi/Pf/602

Kamieniołom „Skiby”,w którym przedmiotem eksploatacji była żyła kalcytowa przecinająca górę Stokówkę. Zdjęcie J. Fijałkowskiego z 1964 r., MNKi/Pf/1240

Kamieniołom „Skiby”,w którym przedmiotem eksploatacji była żyła kalcytowa przecinająca górę Stokówkę. Zdjęcie J. Fijałkowskiego z 1964 r., MNKi/Pf/1239

Kamieniołom „Skiby”,w którym przedmiotem eksploatacji była żyła kalcytowa przecinająca górę Stokówkę. Zdjęcie J. Fijałkowskiego z 1967 r., MNKi/Pf/1711

Wypasanie owiec na górze Stokówce. Zdjęcie J. Fijałkowskiego z 1967 r., MNKi/Pf/1707

Zdjęcie z 2013 r., fot. J. Urban

Kalcyt ze Stokówki (zebrany w 1990 r.). Kolekcja P. Króla.

[1] [A. Welke] A.W.b.p.k., Marmury powiatu kieleckiego, „GK”, 1873, nr 27, s. 106-107, nr 28, s. 110-111.
[2] H. Święcicki, op. cit., s. 53.
[3] APK, SOK, sygn.  8752, k. 42.
[4] APK, KZKB, sygn. 103, k. 16.
[5] Z. Rubinowski, Wycieczka II D, w: Przewodnik XXXV Zjazdu Pol. Tow. Geol., red. H. Żakowa, Kielce 16-19.09.1962, Warszawa 1962, s. 170-171; E. i J. Fijałkowscy, op. cit., s. 52.
[6] APK, KZKB, 21-502/0-103; Z. Rubinowski, Wycieczka II D…, op. cit., s. 170-171.
[7] T. Wróblewski, Ochrona georóżnorodności…, s. 60, J. Urban, Dziedzictwo geologiczne…, op. cit.