Korzecko. Nazwa „Korzecko” była od początku istnienia fabryki marmurów do drugiej połowy XX wieku związana z tą firmą, jednak – jak się wydaje – przypisywano ją w różnych okresach działalności firmy trzem zupełnie różnym złożom. Pod tą nazwą opisuje Sobieszczański [1] „marmur … koloru kawowego, jakby zasiany ikrą lub drobnemi muszelkami”, czyli oolitowy wapień górnojurajski (kimeryd). Podobnie jasne, żółtobeżowe, oolitowe wapienie z Korzecka znalazły się w kolekcji A. Welkego i M. Bersohna [2]. Eksploatację w Korzecku w pierwszych latach istnienia fabryki marmurów potwierdza Gazeta Kielecka [3], E. Fijałkowska [4], a także Tygodnik Ilustrowany [5]. W materiałach archiwalnych kieleckiej firmy z początków drugiej połowy XX wieku [6] zachował się plan kamieniołomu wapieni oolitowych, obecnie silnie zarośniętego, który znajduje się na wschodnim krańcu wsi Korzecko u zbiegu dróg do Podzamcza Chęcińskiego i do Chęcin (przełęczą koło zamku).

W latach 50. XX wieku nazwę „Korzecko” nosiło już jednak złoże kalcytu, stanowiące żyłę o długości 320 m, szerokości 6-12 m i południkowym kierunku, która przecina górę Beylinę (w masywie gór Rzepki i Beyliny) w Chęcinach. Żyła ta eksploatowana była już w latach 20. XX wieku. Niejasne są dane dotyczące powojennej eksploatacji kalcytu. T. Langner informuje [7], że w 1951 r. złoże przekazane zostało w użytkowanie „Marmurom Kieleckim”, natomiast z danych archiwalnych [8] wynika, że w 1952 r. eksploatację prowadziła Spółdzielnia „Grys” w Chęcinach.

Zasoby tego złoża szacowane były w 1958 r. na ponad 200 tys. ton kalcytu (Owczarek, Rubinowski – CBDG 389463), w końcu zaś XX wieku – na 54 tys. ton [9]. Złoże kalcytu było eksploatowane przez firmę w latach 1956-1963 [10]. W wąskim, biegnącym wzdłuż przebiegu żyły wyrobisku pozyskiwano tu wówczas kalcytowe kruszywo łamane do grysów szlachetnych w ilości kilkunastu tysięcy ton rocznie oraz dolomitowe kruszywo łamane jako kopalinę towarzyszącą. Złoże zostało wykreślone z Bilansu Zasobów w 1969 r., a wyrobisko powstałe w rezultacie jego eksploatacji jest silnie zarośnięte i znajduje się w granicach rezerwatu przyrody nieożywionej „Góra Rzepka” utworzonego w 1981 r. i chroniącego m.in. ślady dawnego górnictwa kruszcowego i skalnego [11].

W 1969 r. udokumentowane zostało kolejne złoże o nazwie „Korzecko” (Majewski, Sołtysik – CBDG 803843) położone na południe od złoża kalcytów, na południowym stoku góry Beyliny. Dewońskie dolomity występujące w tym złożu reprezentują dolną sekwencję formacji z Kowali (żywet) i są grubokrystaliczne („cukrowate”), średnio i gruboławicowe, żółto- i brunatnoszare, pocięte licznymi żyłami kalcytu, a także szczelinami krasowymi wypełnionymi piaskiem kwarcowym i dolomitowym. Zapadają pod kątem około 20° na NE [12]. Złoże, o powierzchni 21,35 ha, udokumentowane do poziomu 270 m n.p.m., miało pierwotną miąższość średnio 42,2 m (od 15,6 m do 84,5 m). Nadkład o średniej grubości 2,3 m stanowiły zwietrzeliny oraz piaski i gliny czwartorzędowe.

Złoże dolomitów „Korzecko” było eksploatowane przez Kieleckie Zakłady Kamienia Budowlanego i później Kieleckie Przedsiębiorstwo Produkcji Kruszywa w pierwszej połowie lat 70. ubiegłego wieku. Roczne wydobycie sięgało 300 tys. ton surowca do produkcji kruszywa łamanego. Wydobycie złoża zakończono w 1976 r., w następnym zaś roku złoże wykreślono z Bilansu Zasobów ze względu na ochronę krajobrazu i przyrody. Po eksploatacji pozostał duży (długości około 400 m) stokowy kamieniołom, w którym odsłaniają się bardzo interesujące zjawiska tektoniczne, żyłowa mineralizacja kalcytowa oraz kruszcowa, a także kopalne, permskie i neogeńskie formy krasowe. Ze względu na znaczenie naukowe i edukacyjne kamieniołom został włączony do rezerwatu przyrody „Góra Rzepka” [13]. Na jego dnie, już poza granicami rezerwatu, wybudowano budynki Europejskiego Centrum Edukacji Geologicznej Uniwersytetu Warszawskiego, które oddano do użytku w 2015 r.

Eksploatacja żyły kalcytowej przez Spółdzielnię Pracy „Grys” w Kielcach, 1956 r. Zdjęcia J.Fijałkowskiego, MNKi/Pf/651,652
 

Widok zamku chęcińskiego z Korzecka. Na pierwszym planie widoczne są pozostałości kamieniołomów wapieni górnojurajskich, po lewej w oddali masyw góry Rzepki i Beyliny ze ścianą kamieniołomu wapieni dewońskich. Zdjęcie Z. Rubinowskiego z 1971 r. (wykorzystano dzięki uprzejmości Pani Teresy Rubinowskiej).

---

[1] F. M. Sobieszczański, op. cit., s. 216.
[2] [A. Welke] A.W.b.p.k., Marmury powiatu kieleckiego, „GK”, 1873, nr 27, s. 106-107, nr 28, s. 110-111; H. Święcicki, op. cit., s.  51; W. Chor[oszewski], op. cit., 1893, s. 546-550;  S. Czarniecki, Z. Martini, op. cit.
[3] „GK” 1876, nr 90; 1877, nr 20; 1898, nr 77.
[4] E. Fijałkowska, Problematyka marmurów…, op. cit.
[5] L. Jenike, op. cit., 1878, s. 24-25, 29, 32.
[6] APK, KZKB, sygn. 87-90.
[7] T. Langner, op. cit., s. 76.
[8] APK, Związek Branżowy Spółdzielni Chemiczno-Mineralnych w Kielcach, 21/466/0/-/33, k. 15.
[9] Z. Rubinowski, Różanka – żyłowo-brekcjowa…, s. 59.
[10] Z. Rubinowski, Punkt 5. Góra Rzepka, kamieniołom Korzecko; dolomity i wapienie dewonu środkowego, w: Przew. 53 Zjazdu Pol. Tow. Geol., Kielce 6-8.09.1981, Warszawa 1981, s. 179-183.[11] Z. Rubinowski, O ochronę środowiska przyrodniczego obszaru chęcińsko-małogoskiego w Górach Świętokrzyskich, „Prace Muzeum Ziemi” 1978, t. 25, s. 124;  T. Wróblewski, Ochrona georóżnorodności…, s. 32.
[12] Z. Rubinowski, Punkt 5. Góra Rzepka, op. cit.; J. Urban, Kras kopalny…, op. cit.
[13] Z. Rubinowski, Punkt 5. Góra Rzepka…, op. cit.; Urban, Ochrona obiektów…, s. 47-79; Urban, Kras kopalny…, op. cit.; Wróblewski, Ochrona georóżnorodności…, s. 32.