Barwinek. Marmurołom o tej nazwie, położony bardzo blisko fabryki marmurów i stąd bardzo dogodny do eksploatacji, został formalnie uruchomiony przez „Marmury Kieleckie” w 1930 r. aczkolwiek szczegółowe sprawozdania produkcyjne z lat 1930-1931 nie podają wydobycia w tym marmurołomie [1]. Z kolei opis marmurołomu na Sosnówce Gesslera [2] może sugerować, że próby eksploatacji tuż za budynkami przedsiębiorstwa marmurów były czynione już przed pierwszą wojną światową. Marmurołom ten eksploatowany był okresowo do II wojny światowej (o czym świadczą listy pracowników [3]. Bezpośrednio po wojnie pozostawał w dyspozycji firmy, ale nie podjęto w nim wydobycia [4], zapewne z powodu położenia kamieniołomu w pobliżu cmentarza i zabudowy miejskiej. Odmiana barwinek znalazła się wśród odmian reklamowanych przez firmę w latach 30. ubiegłego wieku, była użyta m.in. do wystroju wnętrz Sanktuarium Marszałka Józefa Piłsudskiego otwartego w 1938 r. w Pałacu Biskupów Krakowskich w Kielcach [5].

Występy i ścianki skalne znajdujące się przy cmentarzu nowym w Kielcach, będące pozostałością po kamieniołomie „Barwinek”, 2017 r.

Kamieniołom, identyfikowany z wyrobiskiem na tzw. Górze Cmentarnej w Kielcach, był opisywany przez J. Czarnockiego [6], B. Gierycha [7] oraz E. i J. Fijałkowskich [8]. Wydobywano tu dewońskie wapienie formacji z Kowali o szarej barwie, zdaniem J. Czarnockiego [9] nie różniące się od eksploatowanych w szczytowej partii wzniesienia, czyli na Sosnówce kieleckiej. B. Gierych [10] charakteryzuje jednak surowiec z tego marmurołomu następująco: piękne zabarwienie jasnopopielate o odcieniu różowofiołkowym, z białymi, czerwonymi i oliwkowymi żyłkami i smugami (nazwa „Barwinek”) czyni z tego marmuru wdzięczne tworzywo przydatne do wyrobu galanterii marmurowej i mniejszych elementów dekoracyjnych wnętrza. Obecnie wyrobisko jest zachowane jedynie we fragmentach. Z. Rubinowski i Z. Wójcik [11] proponowali jego wyeksponowanie edukacyjno-turystyczne i ochronę.

[1] S. Kowalczewski, Marmury kieleckie dawniej i dziś, Kielce 1934, s. 7; . Langner, Marmury świętokrzyskie – przedsiębiorstwo eksploatacji i obróbki w Kielcach,  „Informator Towarzystwa Przyjaciół Górnictwa, Hutnictwa i Przemysłu Staropolskiego”, Kielce, czerwiec 1975, s. 74; S. Marcinkowski, Źródła do dziejów przemysłu marmurowego w Wojewódzkim Archiwum Państwowym w Kielcach. Materiały z Sympozjum „Historia eksploatacji marmuru w Górach Świętokrzyskich” zorganizowanego przez Towarzystwo Przyjaciół Górnictwa, Hutnictwa i Przemysłu Staropolskiego w Kielcach, 1983, APK, Towarzystwo Przyjaciół Górnictwa, Hutnictwa i Przemysłu Staropolskiego w Kielcach (dalej TPGiHPS), sygn. 35; APK Urząd Wojewódzki Kielecki I (dalej (UWK I), sygn. 12745.
[2] H. Gessler, Opinia o położonym w Kielcach przedsiębiorstwie marmurów i o pokładach marmurowych, znajdujących się w guberni kieleckiej, a należących do tego przedsiębiorstwa i zwiedzanych przeze mnie w dniu 5-tym i 6-tym maja r. 1911, Kielce 1912, s. 5.
[3] APK, KZKB, sygn. 165, k.16.
[4] B. Gierych, op. cit., s. 121; S. Marcinkowski, Źródła do dziejów…, APK, TPGiHPS, sygn. 35, k. 54-62.
[5] E. Ż., Sanktuarium Wielkiego Marszałka w Kielcach, „Naród i Wojsko” 1938, nr 11, s. 5.
[6] J. Czarnocki, Marmury świętokrzyskie, „Prace…”, s. 108.
[7] B. Gierych, op. cit., s. 121-122.
[8] E. i J. Fijałkowscy, op. cit., s. 55.
[9] J. Czarnocki, Marmury świętokrzyskie, „Prace…”, s. 108.
[10] B. Gierych, op. cit., s. 122.
[11] Z. Rubinowski, Z. Wójcik, Odsłonięcia geologiczne Kielc i okolic oraz problemy ich ochrony i zagospodarowania, „Prace Muzeum Ziemi” 1978, t. 29, s. 106.